تدوین مدل تخصیص عادلانه کمّی و کیفی آب در سیستم‌های رودخانه-مخزن: کاربرد روش بهینه‌سازی سناریوها

مدل تخصیص عادلانه کمّی و کیفی آب در سیستم‌های رودخانه- مخزن امکان تصمیم‌گیری در مورد مقدار تخصیص آب را با لحاظ اثرات بلندمدت جنبه‌های هیدرولوژیکی، اقتصادی و زیست‌محیطی، فراهم می‌نماید. تخصیص آب بر اساس سه معیار عدالت، بهره‌وری و پایداری، با در نظر گرفتن عدم‌قطعیت در پارامترهای هیدرولوژیکی انجام می‌شود. در این روش، ابتدا مدلی برای تخصیص کمّی- کیفی بر اساس سه معیار ذکر شده در مدل بهینه‌سازی GAMS توسعه داده شد. با شناسایی عدم قطعیت موجود در داده‌های ورودی، بر مبنای روش بهینه‌سازی سناریو، سناریوسازی انجام شد. برای هر زیرسناریو، مقدار تخصیص آب به‌وسیله مدل ابتدایی تعیین شد و سپس به‌وسیله مدل ردیاب، مقدار تخصیص آب در هر سناریو به‌دست آمد. کارایی روش پیشنهادی برای سیستم رودخانه-مخزن رودبال، در حوضه آبریز رودخانه رودبال در جنوب شرقی استان فارس واقع در جنوب ایران، ارزیابی شد. پس از بررسی‌های انجام شده مشخص شد، پارامتر دارای عدم قطعیت در منطقه، میزان آورد رودخانه و بحرانی‌ترین پارامتر کیفی، غلظت TDS است. با توجه به عدم قطعیت موجود، سه سناریو ترسالی، نرمال و خشکسالی ایجاد شد. نتایج حاصل از به‌کارگیری مدل پیشنهادی نشان می‌دهد در سال‌های تر و نرمال 100 درصد و در سال‌های خشکسالی نیز به‌طور میانگین 61 درصد نیاز آببران تأمین می‌شود. حجم مخزن نیز همواره بیش از کمترین حجم ممکن (35 میلیون متر مکعب)و مقدار TDS در نقاط کنترلی کمتر از 1000 میلی‌گرم در لیتر (مقدار استاندارد) می‌باشد. مقدار سه معیار در نظر گرفته شده نیز بالاترین مقدار ممکن می‌باشند. براساس نتایج حاصله، سیستم رودخانه-مخزن رودبال، در تأمین نیاز آببران بخش کشاورزی، در سال‌های تر و نرمال مشکلی ندارد و لذا می‌توان در این سال‌ها آب را به‌منظور استفاده در سال‌های خشک، ذخیره‌سازی نمود. در سال‌های خشک، تخصیص آب بین آببران به گونه‌ای صورت گرفته است که شاخص‌های یاد شده دارای بیشترین مقدار باشند و در ضمن حجم ذخیره مخزن به جز در ماه‌های پایانی افق بهینه‌سازی به مقدار حداقل نرسد.